Książę Zdzisław Lubomirski

Liczba odwiedzających: 6401

Książę Zdzisław Lubomirski herbu Szreniawa bez Krzyża (ur. 4 kwietnia 1865 w Niżnym Nowogrodzie, zm. 31 lipca 1943 w Małej Wsi) – polski prawnik, polityk i działacz społeczny; prezydent Warszawy, członek Rady Regencyjnej, właściciel dóbr Mała Wieś. Odegrał wybitną rolę w czasach Królestwa Polskiego (regencyjnego).

W czasie pierwszej wojny światowej książę nadal organizował pomoc wspierając wiele organizacji charytatywnych. Sam angażował się w ich prace, udzielał pomocy finansowej, organizował struktury. Był Prezesem Komitetu Towarzystwa Popierania Pracy Społecznej, Polskiego Komitetu Pomocy Sanitarnej, Wydziału Tymczasowej Samopomocy Ziemian.

W listopadzie 1914 roku książę Lubomirski wszedł w skład Komitetu Narodowego Polskiego i podpisał jego odezwę. Najważniejszym celem organizacji było „zjednoczenie Polski i założenie podwalin swobodnego rozwoju narodu”. Jednocześnie prowadził rozmowy z okupantami, aby uzyskać możliwość jak najszerszej rozbudowy samorządu Warszawy i uzyskania autonomii dla całego narodu. 16 lipca 1916 roku, za zgodą władz okupacyjnych, zorganizował wybory do samorządu Warszawy, sam został prezydentem miasta.

Był jednym z najbardziej energicznych członków Rady Regencyjnej, która rozpoczęła urzędowanie 27 października 1917 roku na Zamku Królewskim w Warszawie. Starał się przenieść rozwiązania zastosowane wcześniej w Warszawie na obszar wszystkich ziem polskich. Rada wydała szereg aktów prawnych, na podstawie których budowano porządek II RP – jednego z najbardziej demokratycznych państw na świecie w tej epoce. 7 października 1918 roku z inicjatywy księcia regenta, po 123 latach została ogłoszona polska deklaracja niepodległości. 11 listopada 1918 roku Lubomirski, jako członek Rady Regencyjnej przekazał Józefowi Piłsudskiemu władzę wojskową, a 14 listopada 1918 władzę polityczną.

W 1893 roku Lubomirski ożenił się z Marią z Branickich. Wówczas przeniósł się do Królestwa Polskiego. Mieszkał w pałacu na Frascati (wówczas podmiejskiej rezydencji) i w swoich dobrach Mała Wieś (obecna gmina Belsk Duży). Lubomirski spędzał tu wolne chwile oraz czas z rodziną. Był ojcem trójki dzieci – Julii, Jerzego i Doroty.

Podczas zamachu majowego w 1926r. powrócił do życia politycznego, pełnił rolę mediatora, prowadząc rozmowy z obydwiema stronami konfliktu. Jego celem było uniknięcie wojny domowej. W latach 1928 – 1935 Zdzisław Lubomirski był senatorem z ramienia Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem wybranym w Warszawie. W kolejnej kadencji (1935 – 1938) pełnił tę funkcję z nominacji prezydenta. Już we wrześniu 1939 roku, podczas oblężenia Warszawy, książę Lubomirski włączył się aktywnie w prace Komitetu Obywatelskiego. 10 listopada 1942 roku został aresztowany przez gestapo za działalność niepodległościową. Przez dwa miesiące był przetrzymywany w więzieniu bez postawienia zarzutów. Kiedy został zwolniony, z powodu ciężkich ran nie zdołał już wyzdrowieć. Zmarł 31 lipca 1943 roku w Małej Wsi. Pochowany został na rodzinnym cmentarzu na tyłach kościoła parafialnego w Belsku Dużym.

na zdjęciu: Senator Zdzisław Lubomirski, portret Bolesława Czedekowskiego 1936r. [Muzeum Historyczne m.st. Warszawy]

Tablica 1

Tablica 2

Tablica 3

Tablica 4

Tablica 5

Tablica 6

Tablica 7

Tablica 8